Een nieuw buurtpark tussen de Ring en de Singel in het zuiden van de stad

Pompark Zuid maakt van een anonieme plek een volwaardig nieuw park met nieuwe paden, groenaanleg, parkmeubilair en programma. Het pompstation (dat ervoor zorgt dat de lagergelegen Ring niet overstroomt) krijgt hier een hoofdrol. Vandaag is dit karakteristieke gebouw vooral te zien van op de Ring, in de toekomst wordt het opgenomen in het park en zullen de grote schroeven mee de identiteit van het park bepalen.

Waarom dit project?

Pomppark Zuid is het eerste project van het Ringpark Groene Vesten, in het zuidelijke deel tussen de Kolonel Silvertoplaan en de Jan van Rijswijcklaan. Het nieuwe park ligt tussen het treinstation Antwerpen-Zuid, de spoorweg, de Desguinlei (de Singel) en de Jan Van Rijswijcklaan.

Met Pomppark Zuid wil stad Antwerpen een nieuw park creëren voor de buurt, door het bestaande groengebied om te vormen tot een verblijfsgebied. Groen, water, recreatie, erfgoed en geluidsmaatregelen zullen er een centrale rol spelen. 

Wat gebeurt er?

Het bestaande pompstation dat de Ring vrijhoudt van hemel- en grondwater wordt het hart van het park, vandaar de naam. De zone aan de voet van het pompstation is ook de stilste plek van het park. Ze ligt op het laagste punt van het park, bijna 8 meter onder het straatniveau van de Singel en afgeschermd door een geluidswand.

Het pompgemaal trekt nu al de aandacht en zal dat in de toekomst alleen maar meer doen. De gevel ervan kan gebruikt worden voor graffiti of andere street art. Ter hoogte van het pompgemaal komt een zitheuvel, opgebouwd uit verschillende terrassen in gras en afgeboord met betonnen zittreden, met een mooi zicht op de vijzels van het pompstation en het centrale plein onderaan.

BUUR-Latz-Greisch-SWP i.s.m. Antea en Levuur

Groen en water

In het ontwerp van Pomppark Zuid worden het bestaande groen en de waardevolle bomen zo veel mogelijk behouden en mee geïntegreerd in het park. Er wordt nieuw groen aangeplant in de vorm van grasland, heesters en bomen. In het park komen twee grote zones in gras, als verblijfsplekken voor de buurt.

Bijzonder is dat al het hemelwater in het park zelf wordt opgevangen en ook ter plekke kan infiltreren. De verharding van de Singel zal deels afwateren en infiltreren in het park. Verder wordt nog onderzocht of het zuiveren en hergebruiken van het opgepompte grondwater van het pompgemaal haalbaar is.

Spelen

Centraal in het park komt een speelzone, tussen de Kielsepoort en het pompstation. Hier wordt de helling in het terrein mee gebruikt als spelelement. De speelzone zal bestaan uit een buisglijbaan, een steltenparcours over een wadi, en klim- en zitstammen in het bestaande dichter beboste stuk van het park.

In de zandbak komt een waterspeeltoestel, met water van de regenwaterput waarop het dak van het pompgebouw is aangesloten. In droge periodes kan het nog steeds gebruikt worden, als zandspeeltoestel.

Hondenloopzone

In Pomppark Zuid komt een grote hondenloopzone van 3200 m². Daarin komen 6 banken en 2 picknicktafels. De speelinfrastructuur van de bestaande hondenloopzone wordt verplaatst naar deze nieuwe zone.

BUUR-Latz-Greisch-SWP ism Antea en Levuur

Erfgoed

In het ontwerp van het park speelt erfgoed een belangrijke rol, en dan vooral de vroegere Brialmont-omwalling. Uit onderzoek is duidelijk geworden welke restanten er nog in de ondergrond zitten, en hoe die een plek kunnen krijgen in het park. Zo bevindt het park zich op de plek van twee poortgebouwen van de vroegere omwalling: de Kielsepoort en de Sint-Laureispoort. De precieze plek van die twee poortgebouwen zal duidelijk te zien zijn in het park, ze vormen toegangen.

De vorm van de poortgebouwen wordt aangeduid met muurtjes in kleiklinkers. In het midden van elk poortgebouw komt een recht pad in gezaagde kassei van 3 meter breed, dat geeft de vroegere doorgang onder de poorten weer. Er komt ook een gravure in blauwe steen met daarop de plattegrond van de volledige Brialmont-omwalling.

Geluidsmaatregelen

Tussen de spoorweg en het park komen geluidswanden. Dankzij die geluidsdemping zullen bezoekers van het park aangenamer kunnen vertoeven, met minder hinder door de naastliggende Ring en treinspoor. De geluidswanden bestaan uit schanskorven, wanden die worden opgevuld met stenen.

Om het effect van die wanden vooraf te onderzoeken, zijn begin 2024 vijf proefopstellingen gebouwd, met elk een andere opbouw en materialisatie. Een geluidstest bracht de geluidsabsorptie en -isolatie van de varianten in kaart en moet uitsluitsel brengen of de varianten voldoen aan de gestelde eisen. Zo moet de geluidsabsorptie ter hoogte van het schermelement minimaal 5 dB bedragen, en de geluidsisolatie minimaal 28 dB. Stad Antwerpen hanteert daarbij de normen zoals bepaald door Agentschap Wegen en Verkeer en Infrabel.

Elke proefopstelling bestond uit een rechte wand van 4 meter breed, 4 meter hoog en 1 meter dik. Ze waren naast elkaar gebouwd, zodat één wand ontstond van 20 meter breed. Elke proefopstelling kende een andere opbouw en materialisatie. Zo waren er met en zonder een kern met hoge dichtheid, zoals zandcement. Qua materialen waren er wanden met (een combinatie van) lavasteen, leisteen, kalksteen, zandsteen en gebroken betonpuin. Elke variant werd aan dezelfde geluidstest onderworpen, zodat ze nadien perfect vergeleken kunnen worden.

De geluidstest gebeurde door de wand in kwestie bloot te stellen aan een geluidsveld afkomstig van een luidspreker. Het onafhankelijke labo Acoustic Technologies voerde de proef uit, de resultaten worden mee verwerkt door de Universiteit Gent. Naast de resultaten van de test worden ook de kostprijs en esthetiek van de verschillende varianten in kaart gebracht. Het team van intendant Alexander D’Hooghe doet vervolgens een voorstel voor de voorkeursvariant van de geluidswerende wand.

Aansluiting met station Antwerpen-Zuid

Pomppark Zuid sluit in het westen met een platform aan op het tegen dan vernieuwde station Antwerpen-Zuid. Op het platform is plek voorzien voor deelmobiliteit. Eronder wordt een ecologische verbinding gecreëerd richting Ringpark Zuid in de vorm van takkenrillen waarlangs dieren hun weg kunnen vinden. Boomstompen zorgen voor schuilruimten. Zulke ecoverbindingen komen terug in alle Ringparken.

Timing

De voorbereidende werken zijn gestart in het najaar van 2024. Vanaf eind maart 2025 starten de hoofdwerken. Als alles vlot verloopt, is de opening van het nieuwe park voorzien in het najaar van 2026.

Deelproject van Ringpark Groene Vesten

Pomppark Zuid is een eerste deelproject van het Ringpark Groene Vesten, een park dat de bestaande en nieuwe ‘Vestenparken’ met elkaar verbindt. Ringpark Groene Vesten is zo’n 450 voetbalvelden groot en loopt langs weerskanten van de Ring van het station Antwerpen-Zuid tot aan het knooppunt met de E34/E313 op de grens van Borgerhout met Deurne. Het maakt van deze zone langs de Ring een groene verblijfsplek voor de nabijgelegen buurten en de stad. Het ontwerp voor het deelproject Pomppark Zuid volgt het concept van het overkoepelende landschapsontwerp voor Ringpark Groene Vesten.

Het ontwerp van Pomppark Zuid is het resultaat van besprekingen tijdens verschillende werkbanken, -sessies, -ateliers en Ringdagen. Net zoals het volledige Ringpark Groene Vesten is ook Pomppark Zuid ontworpen met de mogelijkheid tot een toekomstige overkapping in het achterhoofd.

Wie werkt eraan mee?

Het landschapsontwerp van het Pomppark Zuid (en van het volledige Ringpark Groene Vesten) is van de hand van het team BUUR-Latz-Greisch-SWP, in samenwerking met Antea en Levuur.